e-Kitap Nedir, Nasıl Okunur?

Son yıllarda dünyada e-kitap (e-book) satışları inanılmaz bir hızla artıyor. Kitapların dijital kopyaları basılı kopyalarına göre daha çok satılıyor. Fakat, özellikle teknolojiye uzak kesimlerde dijital kitapların nasıl kullanılacağı, ne türden cihazların alınması gerektiğine yönelik bir kafa karışıklığı hüküm sürüyor. Bu yazıda, piyasada resmi ya da gayrıresmi yollardan bulunabilen e-kitap okuyucuların (e-book reader) hangilerini almak gerektiği, e-kitaplara hangi yollardan ulaşılabileceği gibi konulara değinmek istiyorum.

E-kitap okumak pek çok açıdan PDF dosyası okumaya benzetilebilir. Bir e-kitap dosyasına, bir de o dosyayı açabileceğiniz bir cihaza (Bilgisayar, Amazon Kindle, Sony Reader, gibi) sahip olmanız yeterlidir. Fakat piyasada bulunan değişik e-kitap formatları ve yazılımlar nedeniyle mesele biraz daha karmaşıktır.


E-kitap Formatları

E-kitaplar değişik formatlarda piyasaya sürülürler. Bunlardan en çok bilinenleri şunlardır:
  • ePUB: Açık bir e-kitap standardıdır. Sony, Kobo, Google, idefix, D&R, Gutenberg gibi şirket ve kurumlar bu standardı kullanırlar. Türkiye’de yayımlanan e-kitaplar bu formattadırlar.
  • Mobipocket: Amazon Kindle tarafından desteklenen ücretsiz bir formattır (.mobi).
  • AZW: Amazon Kindle tarafından desteklenen Amazon’un kapalı formatıdır (.azw).

Bu üçü dışındaki formatlar o kadar da yaygın olmadıklarından yazının kapsamı dışında tutmanın yararlı olacağını düşündüm.

Sizin de fark etmiş olabileceğiniz gibi, e-kitap format savaşının iki tarafı var. Amazon ve diğerleri. Kitaplarınızı nereden aldığınıza, hangi şirketin e-kitap okuyucusunu satın aldığınıza bağlı olarak siz de bu iki taraftan birinde yer almış oluyorsunuz. Amerika’da yaşıyorsanız, bu konuda büyük ihtimalle bir ikilem yaşarsınız. Fakat Türkiye’de e-kitaplar (şimdilik) yalnızca ePUB formatında satılıyorlar. Eğer Amazon Kindle sahibiyseniz (ya da satın almayı düşünüyorsanız) satın aldığınız bütün kitapları Mobi formatına çevirmeniz gerektiğini aklınızdan çıkarmayın.

DRM Nedir?

ePUB ve Mobipocket formatlarını birbirine çevirmek mümkün. Calibre, format çevirme dışında e-kitaplarınız için kütüphane olarak da kullanabileceğiniz yararlı bir yazılım. Fakat, formatlar arası çevrimin de kendine özgü sorunları var. Bu sorunlardan en önemlisi DRM. DRM, dijital eserlerin kolayca kopyalanmasını engellemek için geliştirilmiş bir erişim yöntemi. Bu yönteme göre, satın aldığınız bir dijital ürünü, yalnızca belirli bir DRM formatını destekleyen cihazlarla kullanabiliyorsunuz. Bu nedenle Amazon’dan satın aldığınız bir e-kitabı Sony Reader ile, ya da idefix’ten satın aldığınız bir e-kitabı Amazon Kindle ile okumanız (DRM kilidini kırmadığınız sürece) mümkün değil. Piyasada yaygın olarak kullanılan iki DRM yöntemi var:
  • Amazon: Amazon (Kindle) tarafından kullanılan DRM yöntemi.
  • Adobe Digital Editions (ADE): Geriye kalan e-kitap şirketlerinin çoğu (bu arada idefix ve D&R) tarafından kullanılan DRM yöntemi.

Bu sisteme göre, bir e-kitabı satın aldığınızda, o kitabı fiziksel olarak satın almış değil, yalnızca lisanslamış oluyorsunuz. Kullanılan lisans modelini destekleyen yazılım ve cihazları kullanarak satın aldığınız kitabı okuyabilirsiniz, fakat kopyalayamaz, paylaşamaz, ya da (yasal çerçevede) formatını değiştiremezsiniz.

Gutenberg gibi kaynaklardan edinebileceğiniz ücretsiz kitaplar DRM kullanmazlar. DRM’siz kitapları istediğiniz formata çevirerek istediğiniz cihazda okuyabilirsiniz.

ePUB Hakkında

Türkiye’de yaygın olarak kullanılan format ePUB olduğundan bu formatı daha yakından incelemekte yarar olabilir. Diyelim idefix’ten ya da D&R’dan bir e-kitap satın almayı düşünüyorsunuz. Bu durumda takip etmeniz gereken adımlar şöyle:
  1. Öncelikle bilgisayarınıza Adobe Digital Editions (ADE) programını kurun ve bir kullanıcı hesabı oluşturun.
  2. Sonra, idefix hesabınızla ADE hesabınızı birbirine bağlayın. idefix ve D&R bunu nasıl yapabileceğinizi ilgili sayfalarında açıklıyorlar. Oldukça kolay bir işlem.
  3. Bağlantıyı sağladıktan sonra artık kitap satın alabilirsiniz. Aldığınız kitap idefix ve D&R sunucularında sizin hesabınızla ilişkilendirildikten sonra, size kitabı indirebilmeniz için bir link sağlanır. Bu linke tıklayıp dosyayı bilgisayarınıza indirin.
  4. Bu dosya kitabın nasıl indirilebileceği bilgisini içerir. Dosyayı Adobe Digital Editions programıyla açtığınızda programın kitabı indirmeye başladığını göreceksiniz. İndirme işlemi tamamlandığında program kitabı açacaktır.
Artık ePUB formatındaki bu kitabı bilgisayarınızdan okuyabilirsiniz. Dilerseniz, kitabınızı Adobe Digital Editions DRM’ini destekleyen e-kitap okuyucunuza aktarabilirsiniz.

E-kitap Okuyucular

idefix’ten ya da D&R’dan satın alacağınız bütün cihazlar ePUB formatını ve Adobe Digital Editions DRM formatını desteklerler. Bunun dışında Android, iPhone, iPad gibi taşıbabilir cihazlarınıza yükleyeceğiniz programlar sayesinde kitaplarınızı bu cihazlardan da okuyabilirsiniz. Eğer kitap alışverişlerinizi idefix’ten yapıyorsanız, idefix Kitaplık programını kullanmak isteyebilirsiniz. Bunların dışında, indirdiğiniz kitapları bilgisayarınızdan okumanız da mümkün. Kitapları not alarak okumayı sevenler bu seçeneği de değerlendirebilirler, zira, okuyucu cihazlarda not almak her zaman pek kolay olmayabiliyor.

Öte yandan, e-ink (elektronik mürekkep) teknolojisine sahip cihazların gözleri daha az yorduğunu belirtelim. iPad, iPhone, Android Tablet ya da bilgisayar ekranından okumak ister istemez gözlerinizi yoracaktır. Arkadan ayrınlatmalı TFT-LCD ya da OLED ekranlar, ne kadar net olurlarsa olsunlar, kitaptan okumanın rahatlığına yaklaşamazlar. Öte yandan e-ink teknolojisi, arkadan aydınlatmalı olmadığından gözlerinize dosttur. Yine aynı nedenle pil ömrü çok daha uzundur. Bir şarjla binlerce sayfa kitap okuyabilirsiniz. O nedenle, "e-kitap okumak için tablet mi almalıyım, yoksa e-ink cihaz mı almalıyım?" diye düşünüyorsanız, sorunuzun cevabı basit: e-ink. Fakat e-ink cihazların renkli olmadığını, internette gezinmek, e-postaları kontrol etmek gibi işlevlerinin ya hiç olmadığını ya da çok sınırlı olduğunu hatırlatmakta yarar var. Bu cihazlar kitap okumak için tasarlandıklarından, başka işlevler beklemek çok da adaletli olmaz herhalde.

Dijital Kütüphane Yönetimi

idefix ve D&R, satın aldığınız bütün kitapların bir kopyalarını da kendi sunucularında tutarlar. Bu sayede, indirdiğiniz kitabı kaybetseniz bile, kolayca yeniden indirip okuyabilirsiniz. Bunun dışında, Adobe Digital Editions programı da indirdiğiniz bütün kitapların listesini tutar. Programın kütüphane bölümüne giderek dijital kütüphanenize göz atabilir, kitapları kaldığınız yerden okumaya devam edebilirsiniz.

Bunun dışında Sony Reader Library ve Calibre gibi yazılımları da kullanabilirsiniz. Fakat Adobe Digital Editions’ın çoğu kullanıcı için yeterli olacağını düşünüyorum. Bir de Calibre’ı DRM’li kitaplar için kullanamayacağınızı not edelim.

Ayrıca bkz.

E-kitap hakkında hazırladığımız soru-cevap formatındaki yazı da ilginizi çekebilir: E-kitap Hakkında Bilmek İstedikleriniz

Yararlı Linkler

1 yorum: